«Մե՛կ է, ո՛ւր էլ հանգչեմ, ո՛ր մի գերեզմանում, ես ձեր դատաստանին լինելու եմ ներկա». Սիլվա Կապուտիկյանի ձայնը, որ հնչում է մինչ օրս |МедиаМесс

Սիլվա Կապուտիկյանը անուն է, որն անքակտելիորեն կապված է 20-րդ դարի հայ պոեզիայի հետ։ Հայրենասիրության ու մարդասիրության խորը զգացումով տոգորված նրա աշխատանքը դարձել է երկրի մշակութային ժառանգության անբաժանելի մասը։


Կապուտիկյանը ծնվել է 1919 թվականին Երեւանում։ Նրա երիտասարդությունը համընկավ 20-րդ դարասկզբի բուռն իրադարձությունների հետ, որոնք չէին կարող չազդել նրա պոեզիայի վրա։ Արդեն իր վաղ բանաստեղծություններում նա ցուցադրում էր իր արտասովոր տաղանդը և անտարբերությունը իր ժողովրդի ճակատագրի նկատմամբ:


Կապուտիկյանի ստեղծագործության գլխավոր լեյտմոտիվներից մեկը հայրենիքի հանդեպ սիրո թեման է։ Նա իր բանաստեղծություններում փառաբանում է հայ բնության գեղեցկությունը, պատմության մեծությունն ու իր ժողովրդի ոգու ուժը։ Բանաստեղծուհին չի իդեալականացնում իր երկիրը, այլ անկեղծորեն խոսում է նրա խնդիրների ու ողբերգությունների մասին։


Կապուտիկյանը ոչ միայն բանաստեղծուհի էր, այլեւ ակտիվ հասարակական գործիչ։ Նա կտրուկ արձագանքեց Հայաստանում և աշխարհում տեղի ունեցող իրադարձություններին և չվախեցավ իր դիրքորոշումն արտահայտել։ Նրա լրագրողական հոդվածներն ու ելույթները միշտ աչքի են ընկել բարեխղճությամբ և անկեղծությամբ։


Կապուտիկյանի ստեղծագործության մեջ առանձնահատուկ տեղ է գրավում Ղարաբաղյան շարժման թեման։ Բանաստեղծուհին առաջին իսկ օրերից աջակցել է արցախցիների ինքնորոշման պայքարին։ Նա բանաստեղծություններ է գրել Ղարաբաղի հերոսների մասին, համերգներ ու միջոցառումներ է կազմակերպել ի պաշտպանություն Արցախի։


2004 թվականի ապրիլի լույս 13-ի գիշերվա դեպքերից հետո, երբ իրավապահները աննախադեպ դաժանությամբ ցրեցին ընդդիմադիրների խաղաղ ցույցը Ռոբերտ Քոչարյանի նստավայրի մատույցներում, բանաստեղծուհին հայտարարեց «Սուրբ Մեսրոպ Մաշտոց» շքանշանը վերադարձնելու մասին: Կապուտիկյանը շքանշանը ստացել էր 1998 թվականին:


«Ինձ համար շատ ծանր մի ընտրություն էր դա՝ հետ վերադարձնել Մեսրոպ Մաշտոցի շքանշանը, որովհետեւ ես մինչեւ հիմա մտածում եմ, թե ինչու այդպես պիտի լիներ, որ մեր անկախ հանրապետության իրավիճակը այնպես դասավորվեր, որ ես ստիպված լինեի վերադարձնել շքանշանը, որը կրում է Մեսրոպ Մաշտոցի անունը… Նա իմ կյանքի, իմ հոգու շաղախի մեջ խառնված մի մեծություն է, մի սրբություն է, որին ես այս իմ քայլով մտածում եմ, որ հավատարիմ մնացի, քանի որ նրա ժողովուրդը այսօր ենթարկվում է հալածանքի ոչ միայն ֆիզիկական, ուժային մեթոդներով, այլեւ մշակույթի ասպարեզում, որ անհրաժեշտ չափով չի հարգվում Մեսրոպ Մաշտոցի լեզուն, Մեսրոպ Մաշտոցի հիմնած դպրոցը, Մեսրոպ Մաշտոցով շնչավորված մշակույթը»,- ասել էր անվանի բանաստեղծուհին:


Արձագանքելով նրան՝ Ռոբերտ Քոչարյանն ասել էր. «Ուղղակի ափսոսանք եմ հայտնում: Եթե ինքը չլիներ ավելի կոշտ պատասխան կտայի»:

«Սուրբ Մեսրոպ Մաշտոց» շքանշանը վերադարձնելու հետ մեկտեղ

Սիլվա Կապուտիկյանը Քոչարյանին էր ուղարկել նաեւ այդ օրերին գրած իր այս բանաստեղծությունը.


Ես չեմ ապրում արդեն ու ես չեմ էլ մեռնում,

Եվ իմ չմեռնելը տևելու է երկար,

Ո՛ւր էլ լինեմ` տանը, դրսում, հեռաստանում,

Ես ձեր դատաստանին պետք է լինեմ ներկա:


Դուք, փոքր ու մեծ տերեր, այրեր դուք ապիկար,

Առաջնորդներ չնչին ու կեսկատար,

Ստոր ձեր տեսակին ստորոտն էր հարմար,

Դուք եղծությամբ, ստով հասաք կատար:


Մտքի ընտրյալներին դուք դարձրիք ծառա

Ու դարձրիք պատանդ, հլու ընտրազանգված,

Մի պարկ փուտ ալյուրով մարդկանց խիղճը առաք,

Դուք` փչացած վաղուց` փչացրեցիք նրանց:


Ու լլկեցիք հոգին ու փշրեցիք նորից


88-ի հրաշք ժողովրդին.

Ստիպեցիք լքել հայրենիքը, որին

Արյուն էին տվել, կյանք ու որդի:


Իսկ նա, որ ստրուկին ճզմեց իր մեջ, ելա՛վ,

Հանուն պատվի, պարտքի եկավ հրապարակ,

Զորքով, փշալարով շուրջկալեցիք նրան

Ու ջանացիք ջարդել ոտքերի տակ…


Օ՜, խաղատուն դարձած հայրենական մեր տուն,

Ցեխերի մեջ ընկած մագաղաթյա մատյան,

Կախաղանի սյունից կախված անկախություն,

Մեր լույս երազների խավարակուռ պատյան:


Ես ի՞նչ, ի՞նչ խոսքերով նզովք կարդամ ու սաստ,

Ձեզ, որ խուժդուժ կարգերն այս երկնեցիք,

Ուր դուք դարձաք հեծյալ, ժողովուրդը` գրաստ,

Օտարի դուռն ընկած մի մուրացիկ:


Եվ ես հայ բանաստեղծ, ի՞նչ սև բախտի հասա,

Որ նզովքի խոսք եմ ասում… հային.

Հզոր ճախրից հետո այս անկումը տեսա

Եվ ապրեցի օրերն այս դիվային:


Ո՛չ, չեմ ապրում արդե՛ն ու ես չեմ էլ մեռնում,

Իսկ թե — անեծք վերին — մնաք ինձնից երկար,

Մե՛կ է, ո՛ւր էլ հանգչեմ, ո՛ր մի գերեզմանում,

Ես ձեր դատաստանին լինելու եմ ներկա…



Սիլվա Կապուտիկյանը կյանքից հեռացավ 2006 թվականին, սակայն նրա ձայնը շարունակում է արձագանքել ժամանակի ընթացքում։ Նրա պոեզիան՝ տոգորված հայրենիքի հանդեպ սիրով, մարդու հանդեպ հավատով և արդարության տենչով, արդիական է մնում այսօր։